Kufungwa kwa mpaka wa Tibet kulivyoathiri maisha ya Wanepali katika vijiji vya milimani

KALU Dhami kutoka Dhalain moja ya kata ya Manispaa ya Vijijini ya Saipali ni mfugaji wa kondoo. Hadi miaka minne iliyopita, Dhami angeenda katika kijiji cha Taligumpha karibu na Taklakot kwenye makutano matatu ya Nepal-China na India, kukutana na marafiki zake. Dhami angeweza kutembelea mara kwa mara Taklakot, pia inajulikana kama Purang, jiji la kwanza huko Tibet ambalo wasafiri hukutana baada ya kutoka katika nchi ya Nepal. Imeandikwa na The Kathmandu Post … (endelea).

Taklokot ipo kwenye mwinuko wa mita 4,755, Talklakot ina soko zuri na pia ni maarufu kama kituo cha kuzoeana miongoni mwa mahujaji wa India wanaokwenda kwenye ziwa takatifu la Kailash Manasarovar.

Mwezi Agosti kila mwaka, Dhami alikuwa akichukua kondoo na mbuzi wake wa milimani kuwachunga katika misitu ya Taligumpha, Machhagad, Lokat na Khocher huko Tibet. Angeweza kukaa nyuma katika vijiji vya Tibet na marafiki aliowapata wakati wa ziara zake za kuvuka mpaka.

Mwezi mmoja baadaye, angerudi nyumbani Dhalaun na bidhaa kama vile viatu, nguo, chumvi na pombe ya Kitibeti iliyonunuliwa huko Taklakot Bazaar. Dhami alikuwa akifanya safari hiyo hiyo kila mwaka tangu alipokuwa mtoto hadi janga la corona lilisababisha kufungwa kwa mpaka.

China ilifunga mipaka yote na Nepal ikijumuisha mpaka wa Urai huko Bajhanohg, wilaya ya mlima ya Mkoa wa Sudurpaschim, ambayo imeathiri wenyeji kama Dhami ambao wanaendesha maisha yao kuvuka mpaka.

Dhami bado anakwenda mpakani mwa Urai akiwa na kondoo wake na zawadi za unga wa mahindi na kunde kwa marafiki zake waliovuka mpaka akitumaini kwamba mamlaka ya China ingemruhusu kuingia Tibet. Lakini doria ya mpaka ilimrudisha ikisema kuwa mpaka wa Urai bado umefungwa.
Biashara ya kuvuka mpaka na ufugaji imeathiriwa pakubwa na kufungwa kwa mpaka huo.

“Nilitumia maisha yangu yote kupanda hadi Bhot na kushuka. Imepita miaka minne tangu nilipotembelea soko la Tibet mara ya mwisho,” alisema Dhami.

Wenyeji kama Dhami walifanya biashara ya shayiri, uwa pilipili ya Sichuan, na dengu miongoni mwa mazao mengine ya ndani kutoka vijiji vya Nepali na wafanyabiashara huko Tibet.

Wangerudisha bidhaa kutoka soko la Tibet na kuziuza vijijini. Kaya nyingi katika manispaa ya Saipal, Talkot, Mashta, Khaptadchhanna, Durgathali vijijini na Bungal pamoja na manispaa ya Jayaprithvi zimeshiriki uhusiano wa kirafiki na watu wa Tibet kwa vizazi.

Kabla ya Bajhang kuunganishwa na Tarai kupitia Barabara Kuu ya Jayaprithvi, wenyeji walikuwa na ufikiaji wa Tibet pekee kununua vitu muhimu kama vile chumvi na pamba. Biashara yao ilisababisha urafiki wa kudumu, kulingana na Rajendra Dhami, mwenyekiti wa zamani wa Manispaa ya Vijijini ya Saipal.

“Mahusiano yaliyoanza na biashara yalikuwa yamebadilika na kuwa urafiki wa kina. Watu wa Tibet wangekuja kwenye vijiji vya Bajhang kukutana na marafiki zao walileta chumvi na pamba ambazo waliwauzia wenyeji. Walirudi nyumbani na mazao ya ndani kutoka Bajhang,” Rajendra alisema.

“Kulikuwa na harakati za kuvuka mpaka za watu wa Bajhangis na Tibet kabla ya mpaka wa Nepal na China kufungwa.” Nyaraka mbalimbali za kihistoria zinaonyesha kwamba kulikuwa na mahusiano ya kibiashara kati ya Urailek [nyanda za juu za Urai] ya Bajhang na Taklakot Bazaar kwa takriban miaka 1,000.

Ufalme wa wakati huo wa Bajhang ulikuwa ukitoza ushuru kwa chumvi, dhahabu na pamba ambazo wafanyabiashara wa Tibet waliuza. Hadi 1995 watu wangetumia mara kwa mara njia ya biashara ya Bajhang-Tibet. Baza za Haat (masoko ya muda) ziliandaliwa katika maeneo ya Saipal Chaur, Kalanga na Graphu kila msimu wa msimu wa masika ili kuwakaribisha wafanyabiashara kutoka Tibet.

Wenyeji wa Bajhang waliuza unga, pilipili hoho, pilipili za Sichuan, mimea ya dawa na bidhaa zilizotengenezwa kwa mianzi na mbao. Wafanyabiashara wa Tibet waliacha kuja Nepal kwa ajili ya biashara baada ya uasi wa Mao ambao ulianza mwaka 1995 kushika kasi.

Kulikuwa na umati wa watu katika soko la haat [masoko ya wazi] ambao ungepangwa kwa miezi mitatu hadi minne. Nilikuwa nimetembelea soko la haat mara kadhaa kununua chumvi na pamba,” alikumbuka Aphilal Bista, mzee wa miaka 77 kutoka Talkot Vijijini Municipality-6. Kufikia nusu ya mwisho ya miaka ya 1990, wenyeji wa Bajhang walianza kwenda Taklakot kuuza bidhaa zao na kununua vitu vingine muhimu. Ramgiri Bohara wa Dhalaun katika Manispaa ya Vijijini ya Saipal alisema kuwa alipata hadi Rs300,000 kwa kuuza Dokos (vikapu vya wicker) huko Tibet kabla ya janga la Covid-19.

“Doko ambayo inagharimu Rs200 inaweza kuuzwa kwa Rs3,000 huko Tibet. Watu ambao wangeweza kusuka vikapu wangeweza kupata kiasi kizuri cha fedha kwa urahisi kwa kuwauza katika masoko ya Tibet kabla ya kufungwa kwa mpaka. Watu wengi walipoteza vyanzo vyao vya mapato baada ya mpaka kufungwa,” alisema Ramgiri.

Kando na biashara, ajira ya msimu ambayo watu wa Nepali walipata riziki yao imeathiriwa sana tangu mpaka kufungwa. Wanepali wengi walikuwa wakienda katika miji na vijiji vya Tibet na walifanya kazi kama wapokeaji mishahara ya kila siku. Walifanya kazi kama mabawabu, wafanyikazi wa shamba na wafanyikazi wa ujenzi. Walipata yuan 150 hadi 300 [yuan 1 ni karibu Rupia 18] kila siku. Sehemu ya mpaka ya Urai inachukuliwa kuwa sehemu ya Barabara ya Silk. Kulikuwa na biashara kubwa, na mahusiano ya kitamaduni na kidini kati ya Nepal na Tibet kupitia njia hii.

“Kulikuwa na uhusiano mzuri kati ya watu na watu. Nchi zote mbili zinapaswa kujadili kufungwa kwa mpaka kwa muda mrefu na kutatua tatizo hilo,” alisema Ratan Bhandari, mtafiti.

Wenyeji wanalalamika kwamba serikali haijaonyesha nia yoyote ya kufungua tena kizuizi cha mpaka. “Mtu anaweza kupata hadi Rs500,000 kwa msimu kwa kufanya kazi katika miji na vijiji vya Tibet. Haya yote yamesimama kwa sababu ya kufungwa kwa mpaka. Hakuna mtu ambaye hakuwa na kazi wakati Taklakot ilikuwa wazi kwa Wanepali. Sasa wengi wetu hatuna ajira,” alisema Kinthya Rokaya wa Dhuli. “Serikali za nchi zote mbili lazima zifanye kazi kufungua mpaka na kuruhusu harakati kati ya watu hao wawili.”